Dla wszystkich mieszkańców Andrzejewa i okolic

zacier

[link widoczny dla zalogowanych]
Ciekawa stronka "roszondas".

zacier

roszondas

Karzeł

Słyszałem od znajomego, że szykujesz roszondas dość obszerny artykuł na święta. Kiedy możemy spodziewać się gazetki świątecznej TRZA?

roszondas

Plotki jakieś... Smile

Na obszerny trzeba dużo materiałów. Jeszcze troszkę się zejdzie. Gazetka będzie w następnym tygodniu.

zacier

Ja już nie wiem co cię interesuje roszondas! Z wszystkiego jesteś niezadowolony! Smile

Czy ja pisałem że jest takie czy śmakie to forum. Rozbudowane, nierozbudowane. Dla mnie wszystko związane z andrzejewem jest ciekawe i tyle! Sorki, więcej się nie udzielam.

roszondas

A co mnie to kurde obchodzi. Mnie tam nic nie interesuje Smile

, a już napewno nie to forum: [link widoczny dla zalogowanych]

Karmazyn

Polaków Historia Własna...
[link widoczny dla zalogowanych]

zacier

Sympatykom polecam film "Third Reich In Colour". Film podzielony jest na dwie części. Niedawno można było zobaczyć na Discovery TVN Historia w polskiej wersji. Ja niestety posiadam wersję anglojęzyczną, ale dla troszkę znajacych temat obędzie się bez tłumaczenia. Coś około 13 minuty jest mowa o operacji "Barbarossa" i pokazany przejazd wojsk niemieckich. Zgadnijcie przez jaką wieś? "Andrezjeło"!

suzin

Bardzo ciekawy opis historyczny naszej miejscowości.
[link widoczny dla zalogowanych]

anioł

kilka fotek z andrzejewa
[link widoczny dla zalogowanych]

Karmazyn

Piękna galeria…
Jest nawet uwieczniona nasza górka z wiatrakiem na skraju…

roszondas

Ta galeria poszła za grubą kasę. Niestety nie na moją kieszeń...

anioł

czy wam to czegoś nie przypomina?
[link widoczny dla zalogowanych]

zacier

Dobrze że to wszystko nie jest jaszcze tak dokładnie zbadane, dzięki temu mamy szansę na zabawę w "odkrywców"!
Niepotrzebnie robi się takie reportarze, ściągają one watachę "kopaczy" i "złomiarzy" . Moim zdaniem ten człowiek popełnił spory błąd! Jako miłośnik tego rodzaju znalezisk powinien ograniczyć się do poinformowania fachowców! (O ile oni już dawno nie mają tych obiektów w swoich archiwach)

kakofoniks

ANDRZEJEWO
Około 1239 roku książę mazowiecki Konrad I potwierdził stan uposażenia oraz zasięg diecezji płockiej. Dokument wymienia szereg miejscowości z Mazowsza i jest bezcennym źródłem dotyczącym osadnictwa w tym czasie. Wśród wielu wsi wspomina się tam między innymi: Lontów, Besdecce oraz Wronę1. Są to pierwsze zapisy dotyczące osadnictwa w tym terenie. Zapis na temat Besdecce dotyczy obecnego Przeździecka, Lontów do Łętownica, natomiast Wronę dotyczy Andrzej ewa, ponieważ pod taką właśnie nazwą występowała pierwotnie ta miejscowość. Ówczesna nazwa pochodziła od słowa wrona2.
W początkach państwa polskiego cała ziemia należała do księcia, który przekazywał ją lub sprzedawał szlachcie oraz Kościołowi. Duży obszar ziemi w tej okolicy, prawdopodobnie jeszcze w XE! wieku, został przekazany biskupom płockim. W tym czasie najpewniej istniało już Wronie, lub też zostało założone przez biskupów płockich. Monarcha nie był w stanie sam prowadzić osadnictwa, podarował ją Kościołowi, który po zagospodarowaniu czerpał z niej dochody. Te obszary stanowiły rubieże Księstwa Mazowieckiego.
Liczne najazdy Litwinów i Jaćwingów z drugiej połowy XIII oraz z XTV wieku wyludniły te obszary. Dopiero zawarcie unii polsko-litewskiej położyło kres niszczącym najazdom i osadnictwo znowu zaczęło się rozwijać. Wschodnie i północne krańce obecnej gminy książę nadał drobnym rycerzom ze środkowego Mazowsza, którzy utworzyli tu w XV i XVI wieku liczne osady rycerskie., często tworząc tak zwane „okolice szlacheckie".
Jak wspomniano osada Wronę notowana była w 1239 roku. Kolejne pisane informacje o tej wsi pochodzą z lat 1456, 1488 (wtedy wspomina się w starych dokumentach Marcina z Godlewa z parafii Wronie) i z 1517 roku3. Jak widać brak jest danych z czasów XTV wieku. W tym czasie miejscowość niewątpliwie istniała, przypuszczalnie już wtedy powstała miejscowa parafia, jedna z najstarszych na wschodnim Mazowszu4.
Wronie aż do początków XVI wieku było niewielką wioską, lokalnym centrum administracyjnym biskupów płockich oraz handlowym i siedzibą parafii. Zmieniło się to w czasach rządów biskupa Andrzeja Krzyckiego. Dzięki jego zabiegom powstało tu miasto. Warto przybliżyć postać tego biskupa ze względu na to, że był on założycielem miasta oraz nadał mu swoje imię. Andrzej Krzycki herbu Kotwicz pochodził z rodziny szlacheckiej z Krzycka Małego w ziemi wschowskiej. W młodości został osierocony przez rodziców i jego wychowaniem zajął się starszy brat Mikołaj, proboszcz poznański i podskarbi kardynała Fryderyka Jagiellończyka. Nie wiele wiadomo o wykształceniu Krzyckiego. Prawdopodobnie uczył się w Krakowie i Bolonii. Po powrocie przyjął święcenia kapłańskie i objął stanowiska kanonika poznańskiego (1504). Dzięki protekcji rodziny matki (Tomiccy) szybko zaczął awansować w hierarchii kościelnej. W tym czasie zaczął też pisać, stał się sławnym poetą. Należał do dworu królewskiego. W 1515 roku objął urząd pisarza królewskiego. Bardzo przypadł do gustu nowej królowej, Bonie. Dzięki niej uzyskał coraz bardziej dochodowe probostwa, w tym probostwo kolegiaty św. Floriana na krakowskich Kleparzu. Należał do ścisłego grona otoczenia królewskiego, biorąc nawet udział w rokowaniach dyplomatycznych z innymi dworami. W 1527 roku został biskupem płockim (brat jego matki Tomicki był w tym czasie biskupem poznańskim). Wiadomo, że w 1528 roku przebywał w Warszawie, gdzie głównie zajmował się regulowaniem granicy Mazowsza i Litwy. Przebywał też na synodzie

diecezjalnym w Pułtusku w dniu 10 V tegoż roku. W 1535 roku Krzycki został wybrany arcybiskupem gnieźnieńskim, przestał więc być biskupem płockim. Zmarł ciężko chorując w 1537 roku5.
Jak widać biskup Krzycki miał dobre „stosunki" na dworze królewskim. Mimo, że był również politykiem to zajął się należycie administracją biskupstwa. Świadczy o tym wyjednanie u króla przywileju lokacyjnego na założenie miasta. Odpowiedni dokument król wystawił dnia 26 n 1528 roku na sejmie w Piotrkowie, już kilka miesięcy po objęciu godności biskupa przez Krzyckiego. Dokument królewski zezwalał na założenie miasta „we •wsi Wronie zwanej, w Księstwie Mazowieckim, które zowie się Andrzejów"6. Król pozwolił na ustanowienie targów w każdy piątek oraz na dwa jarmarki, w dzień ś. Bartłomieja (24 VHI) oraz św. Doroty (6 lutego), aby miasto dobrze się rozwijało król zwolnił je na 12 lat od płacenia szosu, czopowego ł innych podatków7.
Praktyka założenia miasta polegała na tym, iż monarcha zezwalał na lokacje dając ogólne prawa i zwolnienia, a właściciel miasta wydawał następnie dokument lokacyjny, w którym szczegółowo opisywał prawa i obowiązki mieszkańców. Taki dokument biskup Krzycki wydał dopiero w 1534 roku, trzy lata przed swoją śmiercią. Opóźnienie tłumaczy się zbieraniem odpowiednich funduszy na powstanie miasta8, ale przyczyną mogło być też to, iż Krzycki był bardzo zajęty sprawami ogólnopaństwowymi i nie zawsze miał czas wypełniać obowiązki biskupa.
Miasto wytyczono na surowym korzeniu (in cruda radice) obok dotychczasowej wsi Wronie, która zanikła. Ustanowiono duży rynek (120 na 100 metrów), z regularną siatką ulic. W założeniu miało to być całkiem spore miasto, świadczy o tym wielkość rynku oraz duży kościół jeden z większych w tej części Mazowsza, dowodzi to planach biskupa Krzyckiego dotyczących tego ośrodka miejskiego. Miało to być miasto porównywalne z Pułtuskiem. Dokument biskupi nosił datę 13 V 1534 roku, niestety nie zachował się oryginał. Mieszczanie otrzymali 46 włók ziemi, wolność pastwisk, prawo do korzystania z lasów biskupich oraz zwolnienia na powinności na trzy lata. Później mieli płacić po 30 groszy czynszu rocznego.
W dokumencie jest mowa o budowie łaźni, balwierni, sukiennic i wagi. Z rzemieślników planowano osadzenie tu piwowarów i rzeźników. Mieszkańcy otrzymali własny samorząd. Andrzejów rządził się prawem magdeburskim. Kontynuowano też budowę dużego kościoła (budował rozpoczęła się jeszcze w 1526 roku).
Mimo, że biskup Krzycki w 1537 roku został arcybiskupem gnieźnieńskim, to dzieło budowy miasta podjęli jego następcy, rozwinęło się tu rzemiosło. Andrzejewo stało się dosyć sporym ośrodkiem miejskim. Według rejestrów podatkowych największy rozwój miasta notowany jest w 1563 roku. Spis podatkowy z tego właśnie roku wspomina o licznych rzemieślnikach w Andrzejowie. Mieszkali tu: piwowarzy, kuśnierze, handlarze solą, garncarze. Liczbę ludności szacuje się na półtora tysiąca.
.
W kolejnych latach sytuacja ekonomiczna Andrzejewa pogarszała się. Proces ten objął cały kraj. Spis podatkowe z lat 1564-1578 świadczą o coraz mniejszym znaczeniu rzemieślników w życiu ekonomicznym miasteczka. W 1578 roku podatki płaciło już tylko 38 rzemieślników, podczas gdy w 1563 było ich jeszcze 13512.
Z czasem następował powolny upadek miasta. Kościół, którego budowę rozpoczęto jeszcze w 1526 roku, powstawał etapami. Z założenia miała to być wielka monumentalna budowla. Jednak z powodu braku fimduszy zrezygnowano z niektórych założeń, a budowę ukończono dopiero na początku XVII wieku. W tym czasie również wybudowano przy kościele szpital (ówczesne szpitale były raczej domami opieki społecznej, niż zakładami leczniczymi).
Po wojnach z połowy XVII wieku zła sytuacja Andrzejewa stała się tragiczna. Wizytacja z 1693 roku informuje o 100 drewnianych domach. Wizytacja opisuje bardzo kiepski stan zabudowań plebańskich, informuje też o szkole. Mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą ziemi. Z ludności nierolniczej wspomina się tylko kowala Michała ł kramarkę Marcinową13.
W początkach XVIII wieku wybuchła ni wojna pomocna przynosząc duże straty. Po ustaniu działań wojennych właściciele tych dóbr, czyli biskupi płoccy, przystąpili do odbudowy zniszczeń. Zarządzenie (ordynacja ) biskupa Dembińskiego z 1750 roku dla miast biskupich nakazywało poprawę pracy kancelarii miejskiej, regulowało zasady budowy domów, zalecano ustanawianie podatków w taki sposób aby nie krzywdzić ubogich, ujednolicono miary i wagi. Zabroniono też przyjmowania do miast zbiegłych chłopów14.
W 1795 roku nastąpił IH rozbiór Polski. Te tereny zostały przejęte przez Prusy. Zmieniło to status Andrzejewa. Władze pruskie likwidowały własność kościelna., która była nacjonalizowana. W 1798 roku dobra biskupów płockich przeszły na własność rządu. Andrzejewo i okoliczne wsie stały się Dobrami Ekonomicznymi Jasienica. W 1807 roku te dobra państwowe przejął rząd Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego, zarządzała nimi Komisja Skarbu. W 1818 roku władze utworzyły rządową Ekonomię Jasienicką, sprowadzono tu niemieckich osadników. Ziemię oddawano też w dzierżawę „zasłużonym" Rosjanom.
Po 1815 roku, gdy w Polsce zapanował wreszcie pokój po długim okresie wojen, stan polskich miast w tym Andrzejewa był opłakany. Ulice, rynki i drogi były piaszczyste niebrukowane. Domy były jedno lub dwurodzinne przeważnie drewniane, kryte słomą. Co kilkanaście lat takie miasta padały ofiarą pożarów. Wiele budynków było opuszczonych. Władze Królestwa Polskiego podjęły starania i podniesienie poziomu miast. Dokonano pomiarów, uregulowano ulice i place. Propagowano budownictwo murowane.
Na początku XIX wieku Andrzejów był średniej wielkości miasteczkiem. Według Tabelli Miast i Wsi z 1827 roku było tu 126 domów i 728 mieszkańców15.
W czasie powstania styczniowego wielu mieszkańców miasta włączyło się do walki. Był wśród nich również Piotr Gruchacz urodzony w Andrzejowie, był policjantem miejskim. W 1862 roku został aresztowany za udział w patriotycznych manifestacjach. Następnie zwolniony wziął udział w powstaniu, walczył pod Stokiem. Po bitwie zbiegł do Andrzejewa gdzie został aresztowany i skazany na 20 lat pracy w kopalniach syberyjskich .
W 1869 roku władze dokonały przeglądu miast, wiele z nich było raczej większymi wsiami niż miastami. Wiele miast, w tym Andrzejewo, straciło prawa miejskie. Kiedyś

powszechnie uważano, że była to kara za udział w powstaniu styczniowym. Nie jest do końca prawdą. Wiele ówczesnych miast było tylko większymi wsiami, a po powstaniu gdy zapanował kryzys ich sytuacja była szczególnie opłakana. Miasta płaciły większe podatki niż wsie, więc obniżenie rangi miejscowości do statusu osady miejskiej było z korzyścią dla mieszkańców(mniejsze podatki). Dzięki temu takie osady mogły się rozwinąć i stać się lokalnymi ośrodkami handlowymi i usługowymi. Andrzejewo włączono do gminy Warchoły i tu miał siedzibę urząd gminy.
Takie osady jak Andrzejewo, mimo utraty praw miejskich zachowały miejskie charakter. Duża w tym zasługa Żydów, ludność żydowska poprzez zajmowanie się handlem oraz rzemiosłem zachowała miejski charakter Andrzejewa.
Tak, opisano tą miejscowość w 1880 roku. Dawniej miasteczko gmina Warchoły nad rzeczką Broczkiem. Posiada urząd gminy, szkołę elementarną. (...) Obecnie Andrzejewo liczy l 200 mieszkańców, -w tym 580 Żydów; do osady należy 2 139 mórg ziemi, przeważnie pszennej. Na obszernym rynku odbywają się dwa jarmarki na woły. Prócz innych mniej •ważnych zakładów przemysłowych zasługuje na uwagę jedynie zakład stolarski, zaopatrujący okolice w trwałe i porządne meble17.
W końcu XDT wieku w mieście była szkoła rosyjska18. Na przełomie XTX i XX wieku powstała tu pierwsza apteka19. W tym czasie osada rozwijała się, przybywało mieszkańców. W 1897 roku naliczono tu l 448 osób, natomiast w 1909 roku już 2 35420. Warto wspomnieć, że na początku XX wieku przez krótki czas mieszkał tu młody Stefan Wyszyński, późniejszy prymas Polski.
W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Działania wojenne w tym terenie miały miejsce latem 1915 roku, wycofujące się oddziały rosyjskie stosowały taktykę spalonej ziemi, chciały pozostawić Niemcom kraj ogołocony i zniszczony. Temu miało służyć podpalenie budynków Andrzejewa. Po odejściu Rosjan nastąpiła okupacja niemiecka trwająca do jesieni 1918 roku, następnie te tereny włączono do odrodzonego państwa polskiego. Władze n RP zachowały dawny podział na gminy i powiaty, wprowadzono za to nowy podział na województwa. Gmina Warchoły, w powiecie Ostrowia Mazowiecka, została włączona do województwa białostockiego (tuż przed n wojną światową przeniesiono ten powiat do województwa warszawskiego.
Nastąpiła odbudowa kraju, chociaż latem 1920 roku na krótko wojska bolszewickie zajęły te tereny.
I wojna światowa oraz najazd bolszewicki spowodował spadek ludności tego dawnego miasta. W czasie spisu powszechnego z 1921 roku w osadzie miejskiej było 157 domów i 985 mieszkańców. Wszyscy mieszkańcy osady podali narodowość polską, ale o faktycznych podziałach informują dane na temat wyznawanej wiary mieszkańców Andrzejowa, 708 osób podało wiarę katolicką, a 277 mojżeszową21.
W okresie międzywojennym Andrzejewo było lokalnym ośrodkiem handlu i usług. Księga Adresowa Polski z 1929 roku dostarcza wielu ciekawych materiałów na temat roli tej osady w życiu gospodarczym. Siedem razy rocznie odbywały się tu targi na inwentarz żywy i martwy. Poczta była na miejscu. Nie było tu zakładów przemysłowych, a tylko sklepy i punkty usługowe. Działała nadal apteka, własność L. Malawskiego. Akuszerką była Julia Szacherska, felczerem był A. Zabłocki. Sklepy bławatne prowadzili: J. Ejdem i M. Omajem.

Galanterią handlował R. Bursztejn. Zakład introligatorski prowadził niejaki Wolberg. Kowalami byli: J. Bursztyn, B. Pągowski i A. Zapisek. Krawcami: M. Chałupowicz, S. Chałupowicz oraz W. Dobkowski22.
W Andrzejewie działały dwie olejarnie G. Bursztejna i G. Goldberga. Piekarzami byli M. Frejdmuter, F. Frydman i N. Frydman. Piwiarnie prowadzili: J. Ejdmen, M. Goldberg i W. Talkowska. Sklep z artykułami różnymi posiadał M. Gołda. Rymarzem był S. Kamiński. Rzeźnikami byli: M. Felman i Ch. Łapka. Wiele było sklepów spożywczych, należały do: L. Ejdema, P. Ejdema, S. Felmana, J. Kacprzyka, F. Masło, P. Nienałtowskiego i M. Pastemaka. Stolarstwem trudnili się A. Iglikowski i A. Kalupa. Szewcami byli: I. Anker, H. Endzel, A. Lewtoń i W. Polichrowski. Zajazd (karczma) należał do I. Rocława .
Wokół miejscowości było kilka wiatraków, należały do: M. Bursztejna, A. Giełczyńskiego i M. Mańkuta.
Dużą rolę w Andrzejewie odgrywała ludność żydowska, mieli własną synagogę. Współżycie społeczności polskiej i żydowskiej przerwała H wojna światowa.

Andrzejewo i pobliska Łętownica znana jest z bitwy jaka rozegrała się tutaj w czasie kampanii wrześniowej. W walkach wzięła udział 18 dywizja piechoty pod dowództwem płk Stefana Kosseckiego. Dywizja ta wchodziła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej Narew. W dniu 11 września nie udało się tej dywizji opanować Zambrowa i dywizja dostała rozkaz wycofania się na południe w kierunku Czyżewa i przejścia przez Bug. Rankiem 12 IX wycofujące się oddziały 18 DP stanęły w okolicach Łętownicy i Srebrnego Borku. Sztab mieścił się w Łętownicy. Przez cały dzień 18 IX trwały walki, Polacy próbowali przebić się do Andrzejowa i dalej na wschód. Wokół zamykał się pierścień wojsk niemieckich. Wojska polskie poniosły duże straty, również wśród najwyższego dowództwa.
W dniu 12 IX rozpoczęła się niemiecka okupacja Andrzejewa. Po zajęciu osady, ludność żydowska z tej miejscowości oraz okolicznych została przewieziona do Łomży, jednak po dwóch tygodniach, gdy Niemcy oddali te tereny, Żydzi powrócili25. Właśnie w końcu września na mocy postanowień niemiecko-radzieckich te ziemie przekazano Rosjanom i włączone do Zachodniej Białorusi. Granica z Niemcami przebiegała w pobliżu Ostrowi Mazowieckiej (miasto leżało po stronie niemieckiej). Tak, więc granica przebiegała tuż za zachodnią granicą dzisiejszej gminy.
Po zajęciu tych terenów przez Rosjan wprowadzono tu radzieckie władze tymczasowe. Wszędzie tworzono komitety. Utworzono Milicję Chłopską. Władze postanowiły zorganizować wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi. Kandydatami były osoby przybyłe ze Wschodu. Wybory wyznaczono na dzień 22 X 1939 roku. Kampania wyborcza przebiegała pod hasłem reform gospodarczych i społecznych. Aby zapewnić frekwencje wysłano w teren agitatorów. Jeden agitator miał „pilnować" 10 domów. W ten sposób zapewniono odpowiednią frekwencje. Tak relacjonowano przebieg wyborów. Po zamknięciu lokalu wyborczego głos zabrał politruk „Towarzysze, zgodnie z rozkazem wydziału politycznego zobowiązani jesteście strzec tajemnicy państwowej i działać na korzyść kraju. Wybory muszą -wykazać poparcie 100% uprawionych do głosowania" i tak też było26.
Rosjanie wprowadzili nowe podziały administracyjne. W dawnym województwie białostockim utworzono obwód białostocki a w nim rejony, Andrzejewo i okolice weszło w skład rejonu czyżewskiego (Czyżewo Kościelne)27. Na wsiach utworzono rady wiejskie (sielssowiety) skupiające od kilku, do nawet dwudziestu paru miejscowości. W rejonie czyżewskim powstały rady wiejskie w Andrzejewie (9 miejscowości), Dąbrowie (10 miejscowości) Jasienicy (6 miejscowości) i Mianowie (l l miejscowości)28.
Władze przejęli głównie ludzie przybyli ze Wschodu. Na szczeblach rejonów stali wyłącznie ludzie przysłani z ZSRR. Rozparcelowano ziemię folwarczną i rozdano biednym rolnikom inwentarz dworski. Był to wstęp do kolektywizacji. Zaczęto zakładać kołchozy, ale ludność rolnicza nie garnęła się do nich. Zwiększył się popyt na żywność, lecz sztywne ustalone ceny nie pozwalały rozwinąć się normalnemu rynkowi, kwitł czarny rynek. Władze sowieckie rozpoczęły masowe aresztowanie, chodziło o wszelkie osoby związane z polskim aparatem państwowym i osób opiniotwórczych. Represje spotkały też księży, zakładano Związki Wojujących Bezbożników.

Wiosną 1940 roku Rosjanie przystąpili do budowy linii umocnień przy granicy z Niemcami. Współcześnie nazywa się te umocnienia Linią Mołotowa, lecz nazwa ta została użyta po raz pierwszy dopiero w latach osiemdziesiątych przez A. Suworowa. Rejon Andrzejewa znalazł się w rejonie Zambrowskiego Rejonu Umocnionego. Władze partyjne i administracyjne miały zmobilizować wszelkie środki potrzebne do budowy umocnień. Bezpośrednie prace budowlane i wyposażenia betonowych schronów były prowadzone przez oddziały saperów i specjalne oddziały techniczne. Jednak do prac przygotowawczych, czyli wykonanie wykopów, gromadzenie piasku, drewna, kruszywa itp. używano cywilów. W tym celu sprowadzono brygady komsomolskie z Białorusi. Zmuszano też miejscową ludność do budowy. Zasadą była zła organizacja pracy i brak dobrych warunków pracy (sanitarnych, brak odzieży itp. ). Z tego powodu wiosną 1941 roku prace nie były dokończone30.
W czerwcu 1941 roku Andrzejewo leżało tuż przy Unii frontu. Rosjanie rozlokowali w tym terenie 10 Armię, był to punkt osłony nr 2, obejmował on rejon Zambrowa (Zambrowski Rejon Umocniony). Rejon Andrzejewa był broniony przez 13 Dywizję Strzelców (rejon Zambrów, Śniadowo, Czerwony Bór, Andrzejewo, dowódca mjr A. Naumow). W samym Andrzejewie rozlokowano 296 pułk strzelców31.
W chwili wybuchy wojny Unie obrony radzieckiej szybko zostały zajęte przez Niemców, nastąpiła okupacja niemiecka. Zdarzało się, że ludność tych terenów zmęczona władzą radziecką witała Niemców chlebem i solą, jednak szybko się okazało, że Niemcy wcale nie są lepsi. Zaprowadzono twarde okupacyjne porządki. Jesienią 1941 roku ludność żydowska z Andrzejewa została przewieziona do Mianówka i tam wymordowana.
Pozostałością po burzliwej historii tych terenów są radzieckie umocnienia wschodzące w skład Zambrowskiego Rejony Umocnionego jednak te obiekty są do tej pory nie poznane i skatalogowane32.
Po wojnie ma mocy postanowień Wielkiej Trójki Białostocczyzna przypadła Polsce, ale jeszcze przez kilka lat po wojnie Rosjanie próbowaU zmienić ten stan rzeczy i wchłonąć tereny zajęte przez nich w 1939 roku.
Zabytkiem Andrzejewa jest dobrze zachowany gotycki kościół, unikatowy na wschodnim Mazowszu.

DĄBROWA
Dąbrowa powstała na przełomie XV i XVI wieku. Pierwsze pisane wzmianki (Dambrawd) pochodzą z 1503 roku33. Była to wieś kościelna należąca do biskupów płockich.
Spis podatkowy z 1578 roku informuje o dużej rozwiniętej gospodarczo wsi. Było tu 16 włók ziemi uprawnej34. Niewiele wiadomo o tej wsi w następnych latach. Dobra kościelne były często wizytowane, ale wizytacje nie były one do tej pory publikowane, z tego powodu brak jest szczegółowych opisów wsi.
Dąbrowa jako wieś kościelna została w 1798 roku upaństwowiona przez władze pruskie. Wsie w tej okolicy włączono do Ekonomi Jasieńskiej. Po powstaniu Królestwa Polskiego, w 1815 roku, te ziemie zostały włączone do dóbr rządowych Królestwa, które również zwano Ekonomią Jasieńską35.
W początkach XIX wieku była to średniej wielkości osada. W 1827 roku naliczono 21 domów i 109 mieszkańców36. W kolejnych latach propagowano osadnictwo niemieckie. Liczne puste jeszcze obszary zajmowali koloniści.
Władze rosyjskie jeszcze przed uwłaszczeniem ziemi dworskiej w 1864 roku zamieniły pańszczyznę na czynsz. Oznaczało to, że mieszkańcy Dąbrowy nie odrabiali pańszczyzny, ale płacili ustalony czynsz w zamian za użytkowanie ziemi. Po 1864 roku ziemia dworska została uwłaszczona3 .
W 1867 roku tą wieś włączono do gminy Jasienica38. Miejscowa ludność ewangelicka miała swoją parafię w Paproci Dużej. To właśnie w tamtejszym kościele w dniu 15 VII 1899 roku „w obecności świadków (...) został zawarty religijny związek między Józefem Klemensem Piłsudskim, kawalerem, kupce zamieszkałym w Łapach (...) i Marią Kazimierą Juszkiwiecz z domu Koplewską (...)39.
W drugiej połowie XIX wieku władze państwowe podzieliły miejscowy folwark przekazując część (Dąbrowa zielona folwark, 245 mórg) niejakiemu Skarzyńskiemu, a drugą część (Dąbrowa folwark na górce, 206 mórg) rodzinie Włodkowskich40.
W czasie spisu powszechnego z 1921 roku Dąbrowa dzieliła się na trzy części. Istniała Dąbrowa wieś z 27 domami i 163 mieszkańcami, wśród mieszkańców było 12 ewangelików pochodzenia niemieckiego, ale podali oni narodowość polską. Były też dwa folwarki, folwark Dąbrowa I oraz Dąbrowa H, w sumie liczyły one 5 domów i 78 mieszkańców. Dąbrowa należała do gminy Jasienica41.
Według Księgi Adresowej Polski z 1929 roku jeden z folwarków należał do Władysława Mierzejewskiego (199 ha), drugi należał do Józefa Orlyłowskiego (138 ha)42.
W latach 1939-1941, podczas okupacji radzieckiej w Dąbrowie miał siedzibę Rejonowy Wydział NKGB (tajna policja). „Pracowało" tu pięciu oficerów operacyjnych na czele stał młodszy lejtnant M.I. Chruszczew.

W drugiej połowie sierpnia 1943 roku w Ugniewie Niemcy dokonali egzekucji na 40 mieszkańcach wsi Dąbrowy i Paproci Dużej. Oprócz mężczyzn mordowano też kobiety i dzieci. Zbrodnia ta jest do tej pory mało poznana, brakuje wykazu zamordowanych, wiadomo, że zginęli z tej wsi: Aleksander Nowakowski (lat 50), Helena Nowakowska (lat 50), Krystyna Nowakowska (lat 15) i dziecko o nie ustalonym imieniu (lat 12)45.
GODLEWO-GORZEJEWO
Ród Godlewskich herbu Gozdawa był bardzo liczny w ziemi nurskiej. Było tu kilkanaście wiosek drobnoszlacheckich mających w nazwie Godlewo. Na elekcję Augusta n w 1697 roku stawiło się aż 90 Godlewskich. Godlewscy mieszkali głównie w parafii Czyżewo Kościelne, ale już w XVI wieku mieszkali również w okolicy Andrzejowa. Założyli między innymi wioskę Godlewo-Wronie (obecnie Olszewo-Cechny). W XVIII wieku założyli też nową osadę na rzeczką Brok (ówcześnie Siennica). Mieszkał tu rycerz zwany Gorzejem i stąd właśnie wzięła się nazwa Godlewo-Gorzejewo46. Pierwsze pisane wzmianki o tej wsi pochodzą z 1783 roku z ówczesnego spisu właścicieli ziemskich. Oprócz Godlewskich mieszkali tu również w tym czasie: Przeździeccy, Sutkowscy i Uścińscy 7. Tak, więc był to zaścianek szlachecki pełen niewielkich drewnianych „dworów".

Herb Godlewskich Gozdawa
Godlewscy cieszyli się dużym uważaniem wśród miejscowej ludności. Świadczy o tym następująca anegdota. ,fewien ksiądz, chcąc, aby jego kazanie 'wielkopiątkowe większe -wywarło -wrażenie na słuchaczach-Mazurach, kazał pod kościołem -wystrzelić z muszkietu, po czym ukazawszy się. na ambonie zawołał gromkim głosem: -Zabito. Mężczyźni wybiegli, aby zobaczyć, co się stało. W kościele pozostały tylko same kobiety, a jedna rzecze: -A kogóż to, dobrodzieju zabito? Ksiądz na to:- Pana Jezusa Chrystusa naszego. A baba z ulgą w głosie: -No to chwała Bogu, ze nie Godlewskiego, bo to dobry i cnotliwy człek, daj mu Boże zdrowie"4*.
Wśród szlachty zawsze szczycono się swoim pochodzeniem. Na szczególny szacunek zasługiwali, ci którzy potrafili udowodnić swoje pochodzenie, ciągłość rodu. W pierwszej połowie XIX wieku władze carskie rozpoczęły weryfikację licznej szlachty polskiej. W odpowiednich urzędach należało udowodnić swoje szlacheckie pochodzenie. Nie wszystkim dawnym rycerzom to się udawało, szczególnie problemy miały ubogie rody szlacheckie z zaścianków szlacheckich. Warto wspomnieć, że Godlewscy mimo, że nie należeli do bogatej szlachty, zdołali przez urzędnikami carskimi udowodnić swoje pochodzenie szlacheckie.
Cechą wyróżniającą wsie szlacheckie było wielkie rozdrobnienie gruntów. Szlachcie cały czas towarzyszyły działy rodzinne, tworząc skomplikowaną strukturę własności. Każdy

posiadał niewielkie gospodarstwo, często złożone z kilku lub więcej fragmentów, posiadał też części łąk i borów. W XIX wieku Godlewo nadal było zaściankiem szlacheckim. W Tabelli Miast i Wsi z 1827 roku wspomina się miejscowość Godlewo gorzeiewo. W tym czasie naliczono tu 14 domów i 94 mieszkańców49.
W 1864 roku nastąpiło uwłaszczenie ziemi dworskiej. W tej wsi nie było praktycznie chłopów, więc nie było co dzielić. Stosunki własnościowe pozostały bez zmian. Godlewo Gorzejewo włączono do gminy Szulborze Koty. W 1882 roku w tej wsi zanotowano 11 domów i 87 mieszkańców °. Natomiast w 1921 roku było tu 14 domów i 104 mieszkańców. Wśród nich był jeden prawosławny Rosjanin51.
GOŁĘBffi-LEŚNIEWO
W XV wieku istniała już osada zapisywana jako Golambie, pierwsze notatki o jej istnieniu pochodzą z 1456 roku, ale dokumenty dotyczą lat 1414-1425. Kolejne wzmianki pochodzą z roku 1469 i 151652.
Spis podatkowy z 1578 roku zapisuje już nazwę jako Golembie Liessniewo. W tym czasie we wsi było ponad 8 włók ziemi ornej. Dziedzicami byli: Paweł, Benedykt i Salomon53. Z czasem miejscowy ród szlachecki przyjął nazwisko Gołęmbiewscy, lecz próżno szukać ich w herbarzach. Był to bardzo mały ród i niczym nie zasłużony.
Wśród szlachty ważne było dziedziczenie majątku. Ziemię starano się równo podzielić między synów i córki. W wyniku tych podziałów część wsi przeszło (zapewne posag) na własność Nienałtowskich. Według Regestru Diecezjów z 1784 roku właścicielami tej wsi byli: Gołęmbiewski oraz Nienałtowscy .
Jak wiele okolicznych wsi było to również wioska drobnoszlachecka, ale bardzo niewielka. W 1827 roku naliczono zaledwie 5 domów i 42 mieszkańców. Wieś należała do parafii Andrzejów.
Na mapie Królestwa Polskiego nazwę zapisano jako Głębie, ale już końcu XIX wieku nazwę zapisywano już jako Gołębie-leśnictwo5 .
Według danych z 1921 roku była to niewielka wioska, licząca ówcześnie 8 domów i 63 mieszkańców. Oprócz katolików mieszkało tu 2 prawosławnych, jeden z nich podał narodowość rosyjską, a drugi białoruską. Wieś należała do gminy Szulborze Koty57.
GRODZICK-OŁDAKI
W XX wieku historycy wykonali mapę Mazowsza według danych na drugą połowę
XVI wieku. Zaznaczono na niej również miejscowość Oldafd w miejscu dzisiejszej wsi58. W
tym czasie była to niewielka wioska. Według językoznawców nazwa pochodzi od dawnej
nazwy osobowej „Ołdak".
Nazwa Ołdaki była stosowana jeszcze w końcu XVIII wieku, dopiero w źródłach XEX-wiecznych nazwę zapisywano jako Grodzisk ołdaki lub Ołdaki Grodzisk. Nazwa Grodzick, pochodzi od określenia grodzisko, oznaczające miejsce gdzie kiedyś był gród.
Założycielem wsi była szlachta zwana Ołdakami. Byli oni znani w ziemi łomżyńskiej już w połowie XV wieku. W 1482 roku bracia Jan, Paweł i Bogusz Ołdakowie otrzymali w uznaniu zasług od księcia uwolnienie od ciężarów publicznych dla swej wsi Łętowo-Ołdaki, zapewne chodziło właśnie o tą wioskę. Na początku XVT wieku dziedzicami wsi byli: Aleksy, Jakub, Michał i Stanisław Ołdakowscy, używali oni herbu Rawicz.
Trudno odtworzyć listę kolejnych właścicieli wsi, gdyż była to dosyć liczna szlachta. Z czasem zaczęli też emigrować ze swojej wsi, byli znani na Podlasiu i Rusi Czerwonej. W
XVII wieku część Ołdakowskich zdobyła wiele urzędów w ziemi nurskiej. W XVII wieku
Ołdakowscy pozbyli się tej wsi, przeszła na własność innych rodów. Już w 1704 roku
Grodzisko występuje wśród wsi należących do rodu Zarembów. W końcu XVIII wieku
właścicielami wsi Grodzick byli Załuski i Żaremba64.
Załuscy oraz Zarembowie byli miejscowymi drobnoszlacheckimi rodami. Załuscy używali herbu Kościesza lub Rawicz, natomiast Zarembowie herbu Żaremba.
Ta wieś były typową wsią zamieszkałą przez drobną szlachtę. Pełno tu było niewielkich drewnianych dworów. Budownictwo szlacheckie było głównie drewniane, poszyte słomą. Jednak obszernością i wyposażeniem starano się wyróżniać od chat chłopskich. W środku zazwyczaj była sień, a po bokach dwie izby, z których jedna była alkierzem. Wyposażenie w sprzęty było ubogie. Całość ogrodzona była płotem z chrustu lub żerdzi. W pobliżu takiego dworu były zazwyczaj chałupy o czterech izbach zwane czworakami. Mieszkali tam poddani chłopi i służba. Tak opisuje chaty ubogiej szlachty XVDI-wieczny pamiętnikarz J. Kitowicz „Mafe/ szlachty mieszkania nie różniły się od chłopskich chałup, snopkami częstokroć poszywane. W tym tylko różnica była, iż przed szlacheckim dworkiem musiały być koniecznie wrota wysokie, choć podwórze całe było płotem chruścianym ogrodzone, i druga, że dworek szlachcica miał dwie izby po rogach a

sień \v środku, gdy przeciwnie u chałupy chłopskiej sień jest z czoła a za nią izba, a w tyle komora65".
W XIX wieku nazwę wsi zapisywano jako Ołdaki Grodzick, w 1827 roku było tu 7 domów i 47 mieszkańców. Natomiast w 1882 roku było 9 domów i 41 mieszkańców66.
W 1921 roku we wsi Ołdaki-Grodzisk naliczono 12 domów i 67 mieszkańców. Miejscowość należała do gminy Warchoły67.
JASIENICA-PARCELE
Jasienica-Parcele powstała tuż przed n wojną światową na ziemi folwarcznej należącej przedtem do folwarku Jasienica. Sama miejscowość Jasienica istniała już w początkach XTTT wieku i wspominana jest w dokumencie Konrada Mazowieckiego z około 1240 roku. Była to wieś kościelna. Obok tej wsi najpóźniej w XVI wieku powstał folwark ziemski. Folwarki raczej nie były zamieszkałe, co najwyżej mieszkało tu trochę służby. W nowszych czasach, w XIX wieku często budowane specjalne domy zwane czworakami, w których zamieszkiwali chłopi folwarczni.
W 1798 roku dobra kościelne zostały przejęte przez państwo pruskie, powstała wtedy Ekonomia Jasienicka skupiająca dobra rządowe w tym terenie. Te dobra zostały następnie włączone do dóbr rządowych Królestwa Polskiego. W końcu XIX wieku władze darowały ten folwark generałowi rosyjskiemu Kostandze (356 mórg)68.
Spis powszechny z 1921 roku informuje o wsi Jasienica oraz o folwarku, w którym były dwa domy i 34 mieszkańców69. Właścicielem folwarku w okresie międzywojennym była Bolesława Olędzka, folwark liczył 207 ha70. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku folwark został rozparcelowany dając początek tej wsi.
W czasie okupacji radzieckiej w latach 1939-1941 Rosjanie pozyskali agentów wśród polskiej ludności. Agent radziecki „Nadzieja" donosił w raporcie z 17 IX 1940 roku: ,£>ąbek Wacław syn Mikołaja, w obecności Jastrzębskiego Walentego syna Adama, obaj ze wsi Jasienica powiedział: „Kulturalni grabieżcy nie chcą przyjść i -wziąć za gardło i powiedzieć-Dawaj to, co masz, a -wymyślają różne sposoby zabierania od ludzi ostatniego kawałka mie_sa i chleba, ł mówią tak być powinno zgodnie z prawem, (...). Przy byłych polskich rządach ludzie skarżyli się, że męczą chłopów podatkami, a teraz jest jeszcze gorzej, wszystko zabierają i poskarżyć się na ma do kogo .
KOWALOWKA
Kowalówka jest młodą miejscowością. W przeszłości obszar wsi wchodził w skład majątku biskupów płockich i należał do wsi Jasienica lub Ruskołęka. W 1795 roku w ramach UJ zaboru te ziemie zagarnęły Prusy. Prusacy, sami ewangelicy, nie przejmowali się własnością kościelną i je upaństwowili. W 1798 roku utworzono Dobra Ekonomiczne Jasienica. Prusacy rozpoczęli też intensywną kolonizację tych ziem. Sprowadzono

niemieckich i francuskich kolonistów, którym dawano ziemi w dzierżawę. Z uwagi na niemieckich kolonistów, wsie stały się zupełnie niemieckie i nawet miały niemieckie nazwy. W źródłach wymienia się takie kolonie w tej okolicy jak: Koenigsgold, Louisenau, Mecklenburg i Wilhelmsdorf. Któraś z tych nazw odnosiła się zapewne do Kowalówki. Przed 1806 rokiem była to niewielka wioska, licząca najwyżej kilka domów.
W 1806 roku wojska pruskie zostały wyparte z tych terenów przez wojska francuskie i polskie. Można przypuszczać, że część osadników powróciła do swoich krajów, ale zapewne wielu pozostało. W 1807 roku utworzono Księstwo Warszawskie, a następnie Królestwo Polskie. Rządy tych państw przejęły rządowe dobra pruskie. W czasach Królestwa Polskiego popierano nadal osadnictwo niemieckie. W 1818 roku władze Królestwa Polskiego utworzyły z dawnej Ekonomii Jasienickiej dwie ekonomie: Jasienicką oraz Smolewską. W tym czasie jeszcze używano niemieckiej nazwy wsi72. W ramach Ekonomii Jasienickiej prowadzono nadal osadnictwo niemieckie, jednak zmieniła się nazwa wsi, być może osadzono tu również polskich osadników. Tabella Miast i Wsi Królestwa Polskiego z 1827 roku wspomina już o Kowalówce koloni oraz o 22 domach i 169 mieszkańcach73.
Władze wyznaczyły tu równe działki na obszarze 604 mórg, na których osiedlano osadników. Domy były rozproszone na dużej przestrzeni
Ciekawy jest zapis na temat okolicznych wsi zamieszkałych przez obcych osadników znajdujemy w Słowniku Geograficzny Królestwa Polskiego z 1882 roku. Zapisano tam na temat gminy Jasienica oraz osadników niemieckich „należy dodać, że pomiędzy kolonistami jakkolwiek trafiają się rodziny nie mówiące po polsku i uznające się za niemców choć katolickie, tak znowu są także rodziny ewangelickie z obcemi nazwiskami lecz nie mówiące po niemiecku i uznające się za polaków; stąd rozdział według narodowości jest trudny, tem
bardziej, że kilka rodzin pochodzących z Alzacji pomimo 50-letniej nie obecności w kraju i nieznajomości innego języka prócz niemieckiego, obraża się posądzeniem o jaką bądź inną narodowość i koniecznie żąda, by ich za Francuzów uważano.
W drugiej połowie XIX wieku w Kowalówce istniała już szkoła rosyjska76. Kowalówka należała do gminy Jasienica. Miejscowi niemieccy osadnicy w dużym stopniu się spolonizowali, zachowali jedynie swoją wiarę, ale część przeszła na katolicyzm.
W czasie spisu powszechnego z 1921 roku Kowalówka liczyła 10 domów i 11 innych budynków mieszkalnych. Mieszkało tu 108 katolików, l prawosławny i 24 ewangelików. Wszyscy jednak podali narodowość polską, prócz jednego prawosławnego Rosjanina. Kowalówka należała do gminy Jasienica 7.
KRÓLE DUŻE
Pierwotnie istniała jedna wieś zwana Króle. Pierwsze ślady jej istnienia można odnaleźć w spisie podatkowym z 1578 roku. Zapisuje się tam miejscowość zwaną Krolie. Była to wieś kościelna należąca do biskupów płockich. Według spisu podatkowego administratorem wsi był niejaki Jan, a liczyła ona 24 włóki ziemi. Oprócz kmieci mieszkało tu też 6 zagrodników. Króle należały do bardzo dużych i bogatych wsi .
Na przełomie XVIII i XIX wieku była to średniej wielkości miejscowość, ale ówczesne władze pruskie, a następnie rosyjskie sprowadzały tu niemieckich osadników i ludność wsi systematycznie rosła. W 1827 roku naliczono tu 17 domów i 107 mieszkańców.
W czasie uwłaszczenia 1864 roku ziemia dotychczas dzierżawiona przez kolonistów przeszła na ich własność.
Gmina Jasienica, do której należała również ta miejscowość należała do najbogatszych w okolicy. Wszystko dzięki kolonistom, którzy wprowadzili nowe zasady gospodarowania. W Królach Dużych, na przykład był wiatrak z dochodem rocznym 218 rubli. Mieszkańcy okolicznych wsi oprócz uprawi roli zajmowali się też rzemiosłem. Znani byli z wyrobu sit oraz tkanin lnianych i wełnianych „lecz wyroby te, jakkolwiek dość zadowalające pod względem jakości, w zbyt małej ilości wysyłane są na sprzedaż, tak że po za kres najbliższej okolicy nie wychodzą".
W 1883 roku w tej wsi było 52 domy i 459 mieszkańców. Mieszkańcy uprawiali w tym czasie l 712 mórg ziemi.
W 1921 roku Króle Duże liczyły 41 domów i 15 innych budynków mieszkalnych. Mieszkało tu 362 osoby, oprócz katolików naliczono też 42 niemieckich ewangelików i 8 Żydów. Wieś należała do gminy Jasienica82.

KRÓLE MAŁE
Króle Małe powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. W tym czasie dawne dobra biskupie, do których należały pobliskie Króle (dziś Króle Duże), zostały przejęte przez państwo pruskie. Prusacy utworzyli Ekonomie Jasienicką i rozpoczęli osadnictwo na nie zagospodarowanych jeszcze obszarach. W pobliżu wsi Króle utworzono nową osadę, do której sprowadzono niemieckich kolonistów. Miejscowość nazwano zapewne Koemgsgold. Taka nazwa występuje w spisie koloni włączonych do nowej Ekonomi Jasienickiej w 1818 roku (przejętej przez rząd Królestwa Polskiego)83.
W następnych latach nazwa została zmieniona na Króle kolonia. Pod taką nazwą wieś występuje w 1827 roku, było tu wtedy 36 domów i 281 mieszkańców. Była to nadal kolonia rządowa84. Jak widać liczba ludności tej miejscowości przewyższała liczbę osady Króle Duże.
W końcu XIX wieku miejscowi chłopi uprawiali w tej wsi 602 morgi ziemi, w 1883 roku było tu 20 domów i 360 mieszkańców85. W tym czasie wieś zwano już Króle Małe.
W czasie spisu powszechnego z 1921 roku naliczono 12 domów i 11 innych budynków mieszkalnych. Pod względem wyznaniowym było 111 katolików i 25 ewangelików. Jednak pod względem narodowościowym wszyscy podali narodowość polską86.
W gminie Jasienica integracja ludności pochodzenia niemieckiego postępowała szybko. W całej gminie 691 osób przyznało się do wiary ewangelickiej, ale narodowość niemiecką podało zaledwie 9 osób (osiem z nich mieszkało w Kalinowie)87.
KULESZKI-NIENAŁTY
Kuleszki znane były już w średniowieczu. W 1456 roku zapisano notatki na temat wsi Kuleschky88. Była to prywatna wieś rycerska. W 1505 roku w zapiskach genealogicznych zapisano notatki na temat rycerza Paulum Nyenalth, czyli Pawła Nienałta. Pochodził on z osady Nienałty i został właścicielem części wsi Kuleszki. Od tej pory zwyczajowo zaczęto nazywać tą część wsi Kuleszkami-Nienałtami, tym bardziej, że następcy Pawła byli przez wiele lat dziedzicami tej wsi.
W XVI wieku nastąpił ostateczny podział osady na dwie części, jedną zwano Kuleszkami a drugą Kuleszkami-Menałtami89. Podział wynikał stąd, iż w jednej części wsi dziedziczyli Nienałtowscy, a w drugiej inne rody szlacheckie.
Nienałtowscy byli gałęzią rodziny Nienałtowskich herbu Nałęcz, licznej szlachty pochodzącej z Nienałt w parafii Zaręby Kościelne. Kroniki nie zapisały imienia następcy Pawła Menałtowsldego. Wiadomo jednak, że w końcu XVI wieku dziedziczyli tu Sebastian, Joachim oraz Piotr. Kuleszki oraz Kuleszki Nienałty liczyły w 1578 roku ponad 8 włók ziemi ornej.

Herb Nienałtowskich Nałęcz
Zapisku genealogiczne informuje, że w połowie XVII wieku dziedziczył tu Adam Nienałtowski, a następnie jego syn Jakub notowany w końcu tegoż stulecia na elekcji królewskiej z 1697 roku (wybór Augusta n Sasa). Następnie dziedziczył Wojciech Nienałtowski, jego potomkiem był Franciszek syn Szymon, który podczas wywodu szlachectwa w 1841 roku tytułował się dziedzicem tej wsi91.
Już wcześniej Nienałtowscy nie byli jedynymi właścicielami wsi. Według spisu właścicieli ziemskich z końca XVIII wieku Kuleszki dzieliły się na Kuleszki Małe i Większe, dziedzicami obydwu części byli: Dłuski, Grabowski, Kuleszowie i Nienałtowscy92. Tak, więc nastąpił kolejny podział wsi. Dawne Kuleszki podzieliły się na Małe i Wielkie, nadal istniała też osada Kuleszki Nienałty, widać to dokładnie na mapie Królestwa Polskiego z początku XIX wieku. Istniała też jeszcze jedna maleńka osada, Nienałty Załęgi.
Podział na kilka części istniał także w XIX wieku, w początkach tegoż stulecia były to maleńkie osady. W 1827 roku w Wielkich Kuleszkach zanotowano 4 domy i 21 mieszkańców, a w Małych 6 domów i 28 mieszkańców. Były to wsie zamieszkałe przez drobną szlachtę93. Istniała też maleńka osada Nienałty kuleszki z l domem i 28 mieszkańcami94.
W 1883 roku w Wielkich Kuleszkach zanotowano 3 domy i 29 mieszkańców, a w Małych 3 domy i 17 mieszkańców95.
Spis powszechny z 1921 roku informuje o jednej wiosce Kuleszki, w której było 9 domów i 67 mieszkańców. Wieś należała do gminy Szulborze Koty96. Jednak mapa z okresu n Rzeczpospolitej pokazuje nadal podział wsi na trzy części: Kuleszki Wielkie i Małe oraz Nienałty^.
ŁĘTOWNICA-PARCELE
Łętownica-Parcele była niegdyś częścią wsł Łętownica. Była ona znana już w początkach XHJ wieku i wspominana jest w znanym dokumencie Konrada Mazowieckiego wydanym dla biskupów płockich. Wśród wielu wsi wymienia się tam również Lontów, czyli współczesną Łętownicę. Była to wioska kościelna należąca do biskupów płockich, obok istniał folwark.
Ten folwark wspominany jest wśród majątków które zostały włączone do pruskiej Ekonomi Jasienickiej powstałej w 1798 roku. W 1818 roku Rosjanie utworzyli również rządową Ekonomię. Takie obszary rządowe były często darowane (donacja) różnym rosyjskim generałom jako nagroda za zasługi w służbie cara. Chodziło głównie o „zasługi" w tłumieniu powstań narodowych.

Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego z 1882 roku folwark Łętownica stanowił donacje generała Zengera, folwark liczył 389 mórg powierzchni98.
Ten folwark notowany jest jeszcze w czasie spisu powszechnego z 1921 roku. Łętownica wieś oraz Łętownica folwark należały wtedy do gminy Jasienica w powiecie ostrowskim99. W następnych latach, około 1930 roku, folwark Łętownica został rozparcelowany między chłopów. W ten sposób powstała nowa wieś, widoczna dobrze na mapie wojskowej z 1935 roku (opracowane na podstawie szczegółowych danych z lat 1932-1933)100.
Pobliska wieś Łętownica była miejscem zaciętych walk polsko-niemieckich w dniu 12 EX 1939 roku. Tutaj znajdował się sztab 18 Dywizji Piechoty oraz punkt opatrunkowy101.
MIANOWO
Mianowo ma ciekawą historię, ponieważ historia tej wsi odbiega od historii innych miejscowości tej gminy. W przeszłości środkowa i zachodnia część gminy była własnością biskupów płockich, natomiast wschodnia i południowa należała do drobnej szlachty. Był jednak wyjątek i stanowiło ją właśnie Mianowo.
Ta wieś powstała jako wieś kościelna należąca do dóbr biskupich i zwała się pierwotnie Janowem. Być może założycielem wsi był biskup Jan? W XIV i XV wieku było kilku biskupów o tym imieniu.
Spoglądając na mapę tych okolic obrazującą ją w XVI wieku widać dokładnie enklawę wśród licznych wsi szlacheckich w tej okolicy, którą stanowiło Janowo. Spis podatkowy z 1578 roku wspomina również o tej wiosce (Janowo). Dzierżawcą wsi był wtedy niejaki Jakub Bolesta. Był to duża wioska licząca ponad 7 włók obszaru102.
Janowo było wsią biskupią do przełomu XVI i XVII wieku. Biskupi płoccy sprzedali Janowo jakiemuś szlachcicowi. Sprzedaż podyktowana była zapewne trudnością w zarządzaniu z racji odległości od innych wsi kościelnych. Być może kupił Janowo Wojciech Świnołęski, który w 1612 ufundował w kościele w Andrzejewie kaplicę zwaną później Jabłonowską. Źródła kościelne właśnie Świnołęskiego z Mianowa wymieniają jako fundatora103. Wraz ze zmianą właściciela nastąpiła też zmiana nazwy, od tej pory zwano ją Mianowo.
Mianowo przeszło na własność szlachecką, ale następuje różnica historyczna tej miejscowości w stosunku do innych okolicznych wsi. Wsie kościelne z reguły były bardzo duże, uprawiano czasami niniejsze areały ale przynależne im były duże większe grunta, niż wsiom drobnoszlacheckim. Świnołęski kupił, więc dużą wieś i stanowiła ona duży prywatny majątek ziemski w odróżnieniu od drobnych okolicznych gospodarstw drobnoszlacheckich Tak, więc Mianowo stało się jedynym większym prywatnym majątkiem ziemskim w okolicy. Był tu dwór, folwark i wieś włościańska. Przewagę mieli chłopi, natomiast w okolicznych wsiach mieszkali głównie szlachcice, mimo że sami uprawiali swoją ziemie.
Niewiele wiadomo o Świnołęskim, wiadomo tylko, że pochodził z ziemi nurskiej i należał do średniozamożnej szlachty104.
Od Świnołęskich wieś trafiła w ręce rodziny Jabłonowskich herbu Grzymała. Był to ród pochodzący z Jabłonowa w ziemi nurskiej. Dziedziczył tu Szymon Jabłonowski, pisarz ziemski nurski i deputat na Trybunał Koronny w 1620 roku. Jabłonowscy należeli do najbogatszej szlachty w okolicy. Pozostali szlachcice w parafii andrzejowskiej należeli do ubogiej szlachty. Podkreśleniem pozycji Szymona Jabłonowskiego było umieszczenie w miejscowym kościele jego epitafium, istniejące do dziś. Jest to tablica z piaskowca z herbami: Grzymała, Prus I oraz Trzaska i Rogala. Oprócz Szymona tablica wspomina też jego żony: Ćwiklińską, Podoską i Wojsławską oraz syna Jerzego. Tablica pochodzi z czasów po 1648 roku105.

Grzymała herb Jabłonowskich
Synem Stanisława Jabłonowskiego był Jerzy, zmarły w połowie XVII wieku. Nie wiadomo kto był jego synem ale zapewne to on właśnie był fundatorem wspomnianego wyżej epitafium.
Na początku XVIII wieku właścicielem Mianowa był Stanisław Jabłonowski podstoli nurski od 1744 roku, który ożenił się z Heleną z Krasnosielską i miał syna Ignacego, kolejnego właściciela Mianowa. Ignacy Jabłonowski w 1761 roku uzyskał urząd podstolego smoleńskiego i ożenił się z Józefą z Przyjemskich. Przyjemscy była to „z/wna znakomita •wielkopolska rodzina, blisko półtora wieku, zasiadając w senacie i licząca się do najbogatszych w Koronie, w początku XVIII stulecia zaczęta upadać w znaczeniu, i w tym wieku całkowicie prawie w stosunku do dawnej potęgi zubożała.
Ignacy Jabłonowski i Józefa z Przyjemskich mieli dwóch synów oraz córkę Mariannę, którą wydano za Ignacego Przyjemskiego. Takie związki rodzinne zdarzały się w ówczesnej Polsce, chodziło o zachowanie majątku „w rodzinie". Ignacy Przyjemski był starostą łomżyńskim, następnie uzyskał urząd podkomorzego łomżyńskiego. Przyjemski w posagu otrzymał dobra mianowskie. Tak, więc został kolejnym dziedzicem dóbr Mianowo. Przyjemski zmarł przed 1783 rokiem, ponieważ w tymże roku właścicielką Mianowa tytułuje się podkomorzynę Przyjemską (Mariannę z Jabłonowskich)107. Ignacy Przyjemski i Marianna z Jabłonowskich nie zostawili potomstwa i Mianowo wróciło do rodziny Jabłonowskich. Wieś objął Stanisław Jabłonowski, brat wdowy po Przyjemskim. Był on komornikiem ziemskim zambrowskich i posłem na Sejm Wielki. Po upadku Rzeczpospolitej, w czasach Księstwa Warszawskiego, szlachta wybrała go na sędziego apelacyjnego, zmarł w 1813 roku. Jego żona ufundowała tablicę z czarnego marmuru z herbem Grzymała oraz Rawicz, którą można oglądać w kościele w Andrzejowie108.
W tym czasie była to średniej wielkości miejscowość, w 1827 roku liczyła 22 domy i 181 mieszkańców.
Kolejnym właścicielem dóbr mianowskich był niejaki Kochanowski, który znany był z hodowli koni i utworzył tu „doborową stajnię". Od Kochanowskiego Mianowo kupił hrabia Starzeński, a ten w 1880 roku sprzedał te dobra Menclowi, właścicielowi fabryki narzędzi
rolniczych w Białej Cerkwi. Już rok później Mianowo stał się własnością W. Czerniej ewskiego.
Warto wspomnieć, że w Mianowie urodził się Teofil Wądołkowski (1841-4 DI 1864), który był z zawodu stolarzem. W czasie powstania styczniowego należał do żandarmerii powstańczej, następnie był strzelcem. W grudniu 1863 roku został aresztowany przez Rosjan Skazano go na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano w Ostrowi. Jak głosi legenda Wądołkowski stojąc na stołku w koszuli skazańca sam rzucił się ze stołka, żeby szybciej zawisnąć. Pozostawił żonę Rozalię ze Szwarców oraz córkę Bronisławę111.
Dobra Mianowo w końcu XIX wieku składały się z folwarków Mianowo i Jabłonowo (folwark założony jeszcze przez Jabłonowskich). Tak opisano te dobra w 1885 roku: Mianowo- rozległość 942 morgi i 275prętów (...)w tem ziemi ornej 418 mórg i 284pręty. Do dóbr Mianowo należy folwark Jabłonowo, ogólnej przestrzeni 605 mórg i 258 prętów, w tem ziemi ornej 418 mórg i 284 pręty. W pięknej pszennej glebie o podłożu średnio przepuszczalnem, płodozmian, trzy sadzawki. Przez folwark Jabłonowo przepływa Mały Brok, stanowiący granicę, oddzielający posiadłości dworskie od osady kościelnej Andrzejów. Mianowo stanowiło niegdyś klucz wielkich posiadłości, rozciągających się na kilka mil kwadratowych, bardzo bogatych w lasy. (....) W folwarku Jabłonowo znajduje się jeszcze wiatrak112.
W drugiej połowie XIX wieku Mianowo należało do większych majątków ziemskich w powiecie ostrowskim113.
Mianowo w czasie spisu powszechnego z 1921 roku dzieliło się na kilka części, były więc: Mianowo folwark, Mianowo osada młyńska, Mianowo wieś oraz Mianowo-Morgi wieś. Pierwsza z tych osad liczyła 5 domów i 115 mieszkańców. W osadzie młyńskiej oraz wsi było 24 domy i 155 mieszkańców. Natomiast w miejscowości Mianowo-Morgi naliczono 7 domów i 39 mieszkańców. Wszystkie te osady należały do gminy Szulborze Koty114.
Według Księgi Adresowej Polski z 1929 roku właścicielem folwarku był Wojciech Rostkowski, folwark liczył 448 ha115.
W okresie międzywojennym w Mianowie działał zakład kowalski należący do niejakiego Szczęśniaka, natomiast Władysław Szczęśniak oraz Stanisław Grzeszczuk posiadali tu młyn.
NOWA RUSKOŁĘKA
Nowa Ruskołęka powstała w 1846 roku, gdy władze carskie rozpoczęły dzielenie ziemi należącej do dóbr rządowych Ekonomi Jasienickiej. Wyznaczono tu gospodarstwa (osady) liczące od 25 do 60 mórg i osadzono kolonistów, głównie niemieckiego pochodzenia.
Tak, więc była to kolonia. Dzięki gospodarności i nowoczesnym metodom upraw nowych mieszkańców okoliczne wsie należały do przodujących w całym powiecie.
W 1921 roku w Ruskołęce Nowej naliczono 21 domów i 10 budynków mieszkalnych oraz 213 mieszkańców, wśród nich było 8 ewangelików.
OLSZEWO-CECHNY
Początki tej wsi sięgają przynajmniej XVI wieku. W spisie podatkowym z 1578 roku umieszczono również miejscowość o nazwie Godlewo Wronye. Historycy uważają, że tak pierwotnie nazywała się ta miejscowość119. Jej założycielami byli zapewne Godlewscy, w czasie spisu dziedziczyli tu: Hieronim, Andrzej i Malcher, była to duża wioska120. Dodatek Wronye, czyli Wronie (dawna nazwa Andrzejowa) może wskazywać na powstanie tej wsi przed lokacją Andrzejowa.
Dziedzicami wsi byli Godlewscy herbu Gozdawa. Z czasem nazwa zaczęła ewoluować i w XVIII wieku zwano ją już Godlewo-Cechny (nazwa powstała od przydomku jednego z rycerzy). Godlewscy, właściciele wsi, posiadali niewielkie areały ziemi, które sprzedawano, oddawano i kupowano. W ten sposób wytworzył się tu skomplikowany układ własnościowy. Spis właścicieli ziemskich z 1783 roku informuje o następujących dziedzicach: Godlewscy, Przeździeccy, Sutkowski oraz Uściński121.
Godlewo-Cechny w 1827 roku liczyły 9 domów i 64 mieszkańców122.
W następnych latach Godlewo Cechny podzieliły się na dwie części. Obok tej wsi,nieco bardziej na wschód, powstała osada Godlewo-Olszewo. Te dwie części wsi są dobrze widoczne na mapie Królestwa Polskiego z 1839 roku.

Według danych z końca XIX wieku ( 1882 ) Godlewo-Cechny liczyło 6 domów i 55 mieszkańców. Słownik wspomina też miejscowość Godlewo-Olszewo, ale nie podaje szczegółów.

22

Podział na dwie części istniał również w okresie międzywojennym. W 1921 roku istniała osada Godlewo-Cechny z 10 domami i 58 mieszkańcami oraz miejscowość Godlewo-Olszewo z 3 domami i 26 mieszkańcami. Obie należały do gminy Szulborze Koty124.
Po wojnie obie części stopiły się w jedną wieś tworząc współczesne Olszewo-Cechny.
OLDAKI POLONIA
Nazwa Ołdaki ma pochodzenie rodowe, w ten sposób określano ród rycerski125. Drugi człon nazwy wskazywałby, że wieś ma coś wspólnego z nazwą „Polska", „Polonia". Niestety nic takiego nie miało miejsca. Nazwa ta jest zniekształconą nazwą „Połomia".
Ołdaki Polonia powstały jeszcze w XV wieku w czasie, gdy osiedlili się tu Ołdakowscy. W początkach XVI wieku tą wieś przejął ród Połomskich herbu Pobóg, był on notowany w obecnej gminie Zambrów już od XV wieku. Połomscy dziedziczyli w Rykaczach, Konopkach i Ładach Borowych. Część z nich w XVI wieku została właścicielami części Ołdaków oraz Grzymał. Od ich nazwiska nazywano te wsie Ołdaki Połomia (Oldaki Polomid) oraz Grzymaty Połomia. W Ołdakach Połami dziedziczyli: Mikołaj, Jan i Wawrzyniec Połomscy, była to bardzo duża wioska, licząca ponad 18 włók ziemi126.
Początkowo nie była to wieś zaściankowa, przy areale 18 włók dziedziczyło tylko trzech rycerzy, jednak z czasem w wyniku podziałów rodzinnych sytuacja własnościowa zaczęła coraz bardziej upodabniać tą miejscowość do zaścianka szlacheckiego.
W XVII wieku ród Połomskich wymarł, a tą wieś znowu przejęli Ołdakowscy oraz inne rody szlacheckie.
Mazowieckie wsie drobnoszlacheckie często stawały się w dawnej Polsce obiektem drwin reszty szlachty. Szlachta mazurska była uboga, często niepiśmienna. Cechowała ją również ostrożność i nieufność. Nadrabiano to buńczucznym zachowaniem i pilnowaniem swych praw szlacheckich. Teoretycznie każdy szlachcic mógł zostać królem w myśl hasła „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie". Jednak w praktyce było nieco inaczej. W starych zapiskach zapisano taką anegdotę o pewnym szlachcicu, Ołdakowskim pochodzącym z tej wsi. ,Jmć pan Ołdakowski nauczał młodych takiej polityki: Gdy kto łże, zawsze mu powinieneś w oczy powiedzieć, łgarstwo jest bowiem rzeczą szpetną która i temu ubliża, kto go słucha, a udaje że wierzy wen. (...) Tak więc, gdy chłop łże, to mów mu prosto z mostu „Łżesz bratku". Gdy szlachcic łże, to powiadaj mu" Kłamiesz acan dobrodziej, pływasz po piasku, polujesz lub farbujesz" Gdy magnat łże, to mów tak „Jaśnie wielmożny pan drukujesz, malujesz, ozdabiasz, haftujesz, złocisz, przejdziesz, snujesz, nakrapiasz, barwisz, żeglujesz lub zjechałeś z gościńca niechcący "127.
W XVIII wieku zwano tą wieś jeszcze Ołdaki i pełna była ubogiej szlachty zagrodowej. Spis właścicieli ziemskich z 1783 roku przekazuje nazwiska następujących właścicieli ziemskich: Dąbkowscy, Godlewscy, Lipscy, Nagórkowie, Ołdakowscy, Przeździeccy, Wystyński i Żelazowscy128.
W pierwszej połowie XIX wieku nazwę zapisywano jeszcze jako Ołdaki. W 1827 roku w tej wsi było 17 domów i 107 mieszkańców129.
Drobna szlachta stanowiła główną siłę powstania styczniowego. W tej wsi Ołdakowscy mieszkali jeszcze w drugiej połowie XIX wieku. Jeden z nich, Franciszek
Ołdakowski (1846-1935), syn Pawła, zaciągnął się do powstania. Był strzelcem powstańczym. Walczył pod Stokiem i Nagoszewem. Zmarł w Ostrowi w 1935 roku130.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z końca XIX wieku wspomina o miejscowości szlacheckiej i włościańskiej Ołdaki Polonia. W 1886 roku mieszkało tu 114 osób, był tu również wiatrak131. Jak widać nazwa zmieniła się, przyjmując zniekształconą nazwę od dawnej nazwy Połomia.
W tej miejscowości w 1921 roku było 26 domów i 125 mieszkańców. Oprócz katolików mieszkało tu również 5 ewangelików. Miejscowość należała do gminy Szulborze-Koty.
W okresie międzywojennym był zakład szewski J. Jaskólskiego i wiatrak E. Przeździeckiego.
PĘCHRATKAMAŁA
Pęchratka Mała powstała na początku XDC wieku, wtedy to w ramach akcji kolonizacyjnej dawnych dóbr biskupich sprowadzono tu niemieckich osadników. Początkowo istniała jedna duża wieś Pęchratka. Jednak na mapie Królestwa Polskiego z 1839 roku widać początki osadnictwa w tej części Pęchratki, można odnaleźć pojedyncze zabudowania obecnej wsi Pęchratka Mała, ówcześnie zwanej Pęchratka kolonia. W 1827 roku było tu 18 domów i 121 mieszkańców134.
Według danych z końca XIX wieku nazwę zapisywano jako Pachratka, kolonistom przekazano tu 915 mórg ziemi135.
W czasie spisu powszechnego z 1921 roku istniała osada Pęchratka wieś licząca 24 domy i 159 mieszkańców. Mieszkało tu w sumie 159 osób, w tym było 96 katolików i 63 ewangelików136. Obok istniała wieś Pęchratka Polska, zamieszkała w większości przez Polaków.
W pobliskiej Jasienicy w czasie okupacji niemieckiej była siedziba rejonowego amtskomisarza, był tu posterunek niemieckiej policji. W 1943 amtskomisarzem był Paul Gotschewski. W dniu 17 czerwca 1943 grupa bojowa AK wykonała wyrok śmierci na służalczym wobec Niemców sołtysie z Paproci Dużej Mulerze. W odwecie Gotschewski w dniu 18 czerwca 1943 roku zastrzelił w gospodarstwie Józefa Domagały w Pęchratce Małej cztery osoby, byli to: Helena Domagała (ur. 1896), Tadeusz Domagała (ur. 1925), Tadeusz Malec oraz Mieczysław Ościłowski1 .
PIEŃKI-SOBÓTKI
Pieńki Sobótki powstały na początku XVI wieku w ramach „okolicy szlacheckiej" zwanej Pieńki zamieszkałej przez szlachtę herbu Suchekomnaty. Pierwsze wiadomości o tym rodzie pochodzą z początków XVI wieku. Jeden z nich, który zamieszkał w tej okolicy miał przydomek Sobótka, tą część wsi nazwano Pieńki Sobótki, czyli według ówczesnych pisowni

Pieńki Soboiky. W 1578 roku była to całkiem rozległa wieś licząca 8 włók ziemi, była dziedziczona przez Mikołaja i Mateusza Pieńkowskich138.
Pieńkowscy herbu Suchekomnaty już w XVI wieku emigrowali do innych ziem w dawnej Rzeczpospolitej dając początek licznemu rodowi Pieńkowskich.
Pieńki Sobótki w XVII wieku stały się niewielką wsią, być może nawet czasowo niezamieszkałą. Mogło tak się zdarzyć za sprawą działań wojennych, które wyludniły wiele wsi (potop szwedzki). W połowie XVIII wieku nastąpiło odrodzenie wsi, po długim okresie wojen. Jednak nie było tu już dawnych 8 włók ziemi uprawnej, było co najwyżej kilka chat drobnej szlachty. Pieńki Sobótki i pobliskie Żaki były w tym czasie niewielkimi wioskami leżącymi w pobliżu siebie i mającymi tych samych właścicieli. Według spisu właścicieli ziemskich z końca XVIII dziedzicami byli: Pieńkowscy, Przyjemska, Swierzewscy oraz Żymińscy139.
W następnych latach Pieńki Sobótki praktycznie nie istniały samodzielnie, były łączone nadal z Żakami. Mimo, że mapy z tego okresu pokazują tą miejscowość to nie występuje ona w ówczesnych spisach urzędowych140.
Była to wieś szlachecka zamieszkała przez drobną szlachtę. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku nastąpił okres odrodzenia tej miejscowości. W okresie międzywojennym nazwę wsi zapisywano jako Sobótki-Pieńki, w 1921 roku było tu 12 domów i 96 mieszkańców. Wieś należała do gminy Szulborze-Koty141. Większym właścicielem ziemskim (gospodarzem) w tej wsi był Józef Żochowski142.
PIEŃKI-WIELKIE
Pieńki Wielkie pierwotnie miały zupełnie mną nazwę. Powstały na przełomie XV i XVI wieku założone przez rycerzy herbu Suchekomnaty, którzy z czasem przyjęli nazwisko Pieńkowscy. Źródła z XVI wieku nazywają tą wieś Pieńki Kawnaty lub po prostu Kawnaty. Nazwa ta powstała od nazwy herbu szlacheckiego Kownaty (alias Suchekomnaty).
Według danych z 1578 roku była to bardzo duża wieś, licząca 20 włók obszaru, jej dziedzicami byli: Bartłomiej, Mateusz i Zygmunt Pieńkowscy143.
Była to główna siedziba rodu Pieńkowskich. Dziedziczyło tu zawsze przynajmniej kilku Pieńkowskich i co ciekawe zdołali oni utrzymać tą wieś w całości przynajmniej do końca XVHJ wieku.
W końcu XVI wieku jednym z dziedziców był Maciej syn Jana, ożenił się z Barbarą i miał synów: Andrzeja, Jana, Stanisława, Szymona i Tomasza. Pieńki odziedziczył następnie w 1616 roku, Stanisław. Miał on syna Jakuba kolejnego dziedzica wsi, następnie był Adam i Bonifacy, dziedzic wsi w 1770 roku.
W 1601 roku obok wspomnianego wyżej Macieja syna Jana dziedziczył też Kacper, który miał dwóch synów Jakuba i Michała. Nie zapisano czy dziedziczyli oni również w Pieńkach, ale ich potomkowie byli ważnymi postaciami w tej okolicy. Mieli urzędy pisarza zambrowskiego, regenta grodzkiego krakowskiego, a Maciej syn Michała był marszałkiem sejmiku łomżyńskiego. Herbarze wymieniają jeszcze wielu innych Pieńkowskich, którzy dziedziczyli w tej wsi bądź też nie, ale należeli do średniozamożnej szlachty. Dzierżyli wiele

.144
urzędów ziemskich, posłowali na sejmy, wybierano ich do Trybunału Lubelskiego. Należeli, więc do poważanej szlachty

Kownaty ( Suchekomnaty) herb Pieńkowskich
Nazwa Pieńki-Kownaty była używana jeszcze w XVII wieku, następnie przyjęła się nazwa Pieńki Wielkie. Pieńki Wielkie należały do parafii Czyżewo. Spis właścicieli ziemskich informuje o Pieńkowskich oraz „szlachcie". Oznacza to, że dziedziczyli tu bogatsi oraz ubożsi przedstawiciele tego rodu.
Na początku XIX wieku była to całkiem spora miejscowość. W 1827 roku Uczyła 26 domów i 148 mieszkańców146. Natomiast w 1887 roku w tej wsi było 21 domów i 148 mieszkańców147.
W XIX wieku była to ciągle wieś zamieszkała przez potomków dawnej szlachty.
Pieńki Wielkie należały do gminy Dmochy Glinki. W 1921 roku było tu 24 domy i 158 mieszkańców. Mieszkało tu również 3 prawosławnych Rosjan.

PIEŃKI ŻAKI
W spisie podatkowym z 1578 roku wspomina się też miejscowość Pienky Paprotna dziedziczoną przez Godlewskich149. Autorzy atlasu ,^fazowsze w drugiej połowie XVI wieku" uważają tą wieś za zaginioną150, jednak umiejscawiają ją dokładnie tam gdzie dziś leży wieś Pieńki Żaki. Można, więc przypuszczać, że Paprotnia była właśnie pierwotną osady Pieńki Żaki. Zapewne w XVII wieku w wyniku wojny ze Szwecją Paprotnia zanikła (tak jak Sobótki) i w XVIII wieku, gdy osadnictwo znowu tu weszło nazwano ją Pieńki Żaki.
Właśnie pod taką nazwą można ją odnaleźć w spisie właścicieli ziemskich z 1783 roku. Łączoną ją wtedy z drugą małą osadą, Pieńkami Sobótki. Dziedzicami byli: Pieńkowscy, Przyj emska, S wierze wscy oraz Żymińscy151.
Na początku XIX wieku była to już średniej wielkości wieś. W 1827 roku zanotowano 16 domów i 83 mieszkańców. Natomiast w 1887 roku 13 domów i 83 mieszkańców. Słownik Geograficzny dodaje „mieszka tu drobna szlachta" .
W tej wsi w 1921 roku naliczono 15 domów i 82 mieszkańców. Miejscowość należała do gminy Warchoły153.
PRZEŹDZffiCKO-DWORAKI
Przeździecko znane było już w bardzo odległych czasach. W 1239 roku w dokumentach księcia mazowieckiego Konrada I regulujących sprawy kościelne wymienia się miejscowość Besdecce, dało to początek grupie miejscowości o nazwie Przeździecko154. Wieś zapewne upadła wraz z najazdami Jaćwingów i Litwinów w następnych latach, jednak odrodziła się, pod nieco zmienioną nazwą. Dawną nazwę językoznawcy wyjaśniają jako pochodzącą od dawnego imienia „Biezdziad". Według przekazów historycznych ten spustoszony teren nad rzeczką Mały Brok kupił od księcia jeden z przedstawicieli rodu Pierzchałów. Pierzchałowie należeli do możnowładczego rodu mazowieckiego, z tego rodu pochodzili biskupi i inni wielmoże mazowieccy.

Pierzchała herb Przeździeckich
W 1420 roku w starych kronikach można odnaleźć zapis o wsi Przesdzeczsko, dawny przedrostek ,3ez" został zastąpiony przedrostkiem „Przez" dając z czasem współczesną nazwę155. W tym czasie właścicielem tych dóbr był Paweł, notowany do 1430 roku. Po nim dziedziczył tu jego syn Stanisław, który pozostawił liczne potomstwo. Z czasem ten ród przyjął nazwisko Przeździecki herbu Pierzchała.

W początkach XVII wieku wielu przedstawicieli tego rodu wyjechało na Litwę, Na Litwie Przeździeccy zrobili oszałamiającą karierę, dorobili się tam ogromnych latyfundłów. Zdobyli też liczne urzędy i tytuły: kasztelana nowogrodzkiego, kasztelana inflanckiego, podkanclerzego litewskiego i inne. Przejęli dobra po Zasławskich oraz Sapiehach i stali się dziedzicami ogromnych dóbr zasławskich, tytułując się hrabiami. W czasie zaborów ich pozycja umocniła się, skoligacili się z takimi rodami jak Lubomirscy i Czetwertyńscy. Polska szlachta zawsze pielęgnowała swoje tradycje i dlatego w wywodach przodków hrabiów Przeździeckich zawsze podkreślano pochodzenie od rycerzy wywodzących się Przeździecka z okolic Zambrowa i Ostrowi Mazowieckiej157.
Przeździecko Dworaki były znane już w XVI wieku. Wyodrębniły się z większego obszaru zwanego Przeździecko. Była to najbardziej na południe wysunięta część tego rejonu. W 1578 roku wieś zajmowała obszar 18 i pół włóki, dziedzicami byli: Mateusz, Albert i Jan Przeździeccy158.
Był to zaścianek szlachecki i jak to z zaściankami bywało oprócz Przeździeckich z czasem zamieszkały tu również inne rody. Według spisu właścicieli ziemskich z 1783 roku tą wieś zwano po prostu Dworaki. Jej właścicielami byli: Dmochowscy, Godlewscy, Pieńkowscy, Przeździeccy oraz Zarembowie159. Określenie „Dmochowscy" oznaczało przynajmniej dwóch właścicieli ziemskich z tej rodziny, a mogło być ich więcej. Tak, więc Dworaki były zaściankiem szlacheckim pełnym niewielkich drewnianych dworów.
W 1827 roku zanotowano tu 20 domów i 118 mieszkańców. Co ciekawe w następnych latach zwiększyła się liczba ludności, ale spadła liczba domów, mogło to świadczyć o zubożeniu mieszkańców wsi. W 1888 roku zanotowano tu 5 domów i 135 mieszkańców. W tym czasie nadal była to wieś szlachecka, co oznacza, że potomkowie szlachty zamieszkiwali nadal tą miejscowość160.
Wszystkie części Przeździecka należały do gminy Warchoły. W 1921 roku w tej wsi było 18 domów i 150 mieszkańców. Oprócz katolików silną, 54 osobową grupę stanowili wyznawcy judaizmu.

PRZEZDZIECKO-GRZYMKI
Przeździecko Gzymki powstało w bardzo podobny sposób jak Przeździecko Dworaki. Wieś wyodrębniła się z większej osady Przeździecko, mieszkał tu rycerz zwany Grzyrnkiem i od niego nazwano tą osadę Grzym

roszondas

"Polegli wówczas dowódcy jednostki - płk Stefan Kossecki i płk Aleksander Hertel. Wraz z innymi żołnierzami 18 DP pochowani zostali na miejscowym cmentarzu"

To cytacik ze strony naszego Gimnazjum. Shocked

Autor powołuje sie na [link widoczny dla zalogowanych]! Z tego co mi wiadomo, to Kossecki ani nie zginął w bitwie pod Andrzejewem, ani tym bardziej nie został tutaj pochowany. Confused

zacier

Trzeba to poprawić bo trochę wstyd. Przecierz w andrzejewie bywa pan prof. Józef Kossecki i może to przeczytać!

anioł

Polecam filmik
[link widoczny dla zalogowanych]

anioł

[link widoczny dla zalogowanych]

anioł

link prosto ze strony głównej wp
[link widoczny dla zalogowanych]

anioł

[link widoczny dla zalogowanych]
ostatnia wiadomość dnia

Karmazyn

zacier

Jaja jak berety!

Karzeł